پل شریدر: فیلم های اصغر فرهادی سیاسی نیستند - وبلاگ دیور

به گزارش وبلاگ دیور، پل شریدر می گوید که شناخت سینماگران غربی از سینمای ایران را با عباس کیارستمی آغاز شد و با اصغر فرهادی ادامه پیدا کرد. او همچنین تاکید کرد که فیلم های فرهادی سیاسی نیستند.

پل شریدر یکی از مهمانان سی وهفتمین جشنواره دنیای فیلم فجر است که این روزها در ایران به سر می برد. او که در سفرش به ایران از اصفهان هم دیدن کرده و از معماری این شهر ابراز شگفتی کرده بود، صبح امروز (چهارشنبه چهارم اردیبهشت ماه) در سالن شماره یک پردیس سینمایی چارسو مقابل وبلاگ دیور نشست و به سوالاتشان پاسخ داد.

او از کارگردانان و فیلمنامه نویسان مطرح سینمای دنیا است که میشیما یک زندگی در فصل های مختلف و آرامش بیگانگان از جمله نخستین ساخته های اوست، او همچنین فیلمنامه فیلم هایی چون راننده تاکسی و آخرین وسوسه مسیح را به نگارش درآورده است.

در شروع نشست خبری، این کارگردان آمریکایی درباره مقایسه جشنواره دنیای فجر با دیگر جشنواره های بین المللی گفت: واقعا چند فستیوال هستند که این فضا با آن ها قابل مقایسه هستند مثلا تورنتو و نیویورک. من خیلی شگفت زده شدم وقتی با ابعاد این جشنواره روبه رو شدم. فستیوال های دیگری تجربه کرده بودم اما تعداد فیلم ها و انرژی برگزارکنندگان و مخاطبان این جشنواره من را شگفت زده کرد.

برداشت ها درباره خاتمه راننده تاکسی جالب است

شریدر در پاسخ به سوال خبرنگار خبرآنلاین درباره خاتمه فیلم راننده تاکسی و اینکه آیا این خاتمه رئالیستی یا طبق نظر عده ای یک خاتمه فانتزی است و در ذهن تراویس شخصیت اصلی فیلم می گذرد گفت: در زمان ساخت فیلم واقعا ما این ایده را نداشتیم که در خیال این آدم آن اتفاق افتاده و بعدا حدود 10 سال بعد وقتی این نظریه مطرح شد، من با خودم گفتم اوکی است و اتفاقا از آن خوشم آمد و جالب است برای شما بگویم که شرایط مشابهی درباره آخرین فیلمم که اولین اصلاح شده نام دارد رخ داد. با توجه به اتفاقی که برای راننده تاکسی رخ داد من عامدانه برای این فیلم خاتمه باز گذاشتم که بیننده خاتمه آن را تفسیر کند.

سوال بعدی که از این سینماگر پرسیده شد درباره آشنایی او با سینمای ایران و فیلم های ایرانی و مقایسه آن با آنچه که به عنوان سینمای خاورمیانه مطرح است، بود. شریدر در پاسخ به این سوال با بیان اینکه سینمای ایران واقعا جایگاه ویژه ای دارد گفت: در طول ده تا پانزده سال کذشته سه نهضت ملی سینمای ایران، رومانی و آرژانتین شکل گرفت که همه آنها سرشار از انرژی هستند و امروزه در هر فستیوال معتبری انتظار می رود که حداقل یک فیلم ایرانی وجود داشته باشد و این اصلا عجیب نیست. برای بیشتر ما در غرب آشنایی با سینمای ایران با کیارستمی شروع شد و با آقای اصغر فرهادی ادامه پیدا کرد. من یک دوستی دارم که در حال نوشتن کتابی درباره سینمای ایران است و در یکی دو سال گذشته چندین فیلم از سینمای ایران را به من معرفی کرده که ببینم.

خبرنگار دیگری از او درباره ساخت فیلم آخرین وسوسه مذهبی که یک فیلم ضدمذهب به نظر می رسد توسط او و مارتین اسکورسیزی که از مسیحی های معتقد هستند پرسید. این منتقد و کارگردان مطرح سینمای دنیا دراین باره گفت: نکته جالبی که درباره این فیلم وجود دارد که نوشته یک ارتدوکس یونانی مسیحی است و خود من پروتستان هستم و خانم مانیک یک کاتولیک هستند. ما سعی کردیم ترکیب اینها را در فیلم قائل شویم.

نویسنده گاو خشمگین در ادامه در پاسخ به سوالی درباره تغییر تکنولوژی ها و ورود کمپانی هایی مثل نتفلیکس در صنعت فیلمسازی گفت: تقریبا در صد سال گذشته در سینما هر چه آموختیم خیلی در آینده به کارمان نخواهد آمد و همه چیز تغییر کرده و در حال تغییر است. دیگر واقعا نمی دانیم تعریف فیلم چیست و چه تایمی دارد و اینکه کجا فیلم را ببینیم و چگونگی پخش و عرضه اش هم برای ما خیلی مشخص نیست. من قبلا فکر می کردم در یک مقطع گذار به سر می بریم ولی الان می بینم که در یک مقطع گذار همیشگی هستیم. اما این ایده فرهنگ هالیوود که من خودم هم شیفته آن بودم دیگر به شکل سابق وجود ندارد. مثلا الان دیگر بازار هدف کارتون های هالیوودی آمریکایی ها نیستند، برای چینی ها می سازیم. مثلا فیلم انتقام جویان نمایشش در چین با 27 میلیون دلار شروع شد. یک عامل دیگر در ارتباط با فناوری های جدید وجود دارد، قبلا فیلم ها به یک کلاس خاصی از فیلمسازان منحصر بودند. بسیار گران بود و یک باشگاه خاصی بود که دیگران را در آن راه نمی دادند. الان تکنولوژی این مرزها را شکسته و هر کسی می تواند فیلمساز باشد و این هم خبر خوب هست، هم خبر بد. خبر خوب اینکه هر کسی می تواند فیلم بسازد و خبر بد اینکه هیچکس دیگر نمی تواند ار این طریق امرار معاش کند.

کیارستمی را سیاسی ندیدم

سوال بعدی از این منتقد مطرح دنیای درباره شناخت او از سینمای بدنه ایران بود با توجه به اینکه اکثر فیلمسازان شناخته شده ایرانی یک وجهه سیاسی هم دارند. او در پاسخ به این سوال گفت: تا جایی که من می دانم ما دو نوع سینمای ایرانی داریم. یکی برای بازارهای دنیای و یکی برای عرضه در داخل کشور. من بیشتر فیلم های بین المللی که در چرخه هستند را دیدم اما مثلا آن همه فیلمی که درباره جنگ ایران و عراق ساخته شده، چون صادر نشده را ندیدم. اما من کیارستمی را سیاسی ندیدم. جعفر پناهی هم فکر می کنم چون از فیلم هایش خوششان نیامد به مشکل خورد. فیلم های اصغر فرهادی هم سیاسی نیستند. اگرچه در ایران می گردد فیلم های سیاسی خوبی ساخت ولی اجازه نمی دهند و این نکته جالبی است چون با وجود فناوری های جدید که می شناسیم ممکن است فیلم هایی ساخته گردد که ما اصلا در جریان نباشیم و یکی دو سال بعد سر از جشنواره های خارجی دربیاورد.

شریدر در پاسخ به این سوال که آیا علاقه مند هستید در مورد شخصیت های سیاسی و مذهبی ایران ماننده امام خمینی(ره) پژوهش داشته باشید و فیلمنامه بنویسید، گفت: این نوع سوژه ها برایم جالب نیستند چون باید به شکل رسمی به آن ها بپردازیم و این اصلا ساده نیست. در مسیحیت ما نوعی از سینمای رسمی داریم که خسته کننده می گردد مثل روایت هایی که در مورد حضرت مسیح به شکل رسمی ساخته شده ولی جذابیت ندارند. در مورد امام خمینی(ره) هم فکر نمی کنم بگردد فیلمی به غیر از ساختار رسمی ساخت.

او ادامه داد: واقعا درباره این سوژه ها فیلم ساختن بسیار سخت است زیرا بین دو نوع قضاوت شدن به معنای طرفدار بودن و مخالف بودن گیر می کنید. حقیقت را وقتی می توانید بیان کنید که از زیر بار تاریخ رها شده باشید. در گذشته سبک سینمای معناگرا یک تکنیک عارفانه سینمایی بود که شاید در تمام جاه طلبی های سینمای مذهبی بتوان آن را پیدا کرد در همه جا این را دیدم اما در ایران نمونه ای از آن ندیدیم.

کارگردان فیلم قانون جنگل در ادامه درباره تاثیر تکنولوژی های جدید بر فرصت عرضه و اکران نهضت های سینمایی ایران و رومانی و آرژانتین گفت: در محله سکونت من در نیویورک که یک منطقه یهودی نشین است فستیوال سه هفته ای نمایش فیلم های یهودی را داریم اما یک هفته سینمای ایران را به نمایش گذاشت و بنابراین سینمای ایران راه خود را به درون هالیوود پیدا کرده است.

شریدر در پاسخ به این که در نتیجه سفر به ایران در ادامه آیا فرصتی برای هم اندیشی و همکاری با فیلمسازان ایرانی و آمریکایی فراهم می کند، گفت: در دنیا سیاست آمریکا جریانی همیشه وجود داشته که به دنبال تغییر رژیم در ایران بوده اما همیشه کنترل می شده است. متاسفانه اکنون در چنین شرایطی هستیم بنابراین امکان طرح فرصت همکاری با آن سوی اقیانوس فراهم نیست.

این سینماگر دنیای در پاسخ این که آیا جهت منتقد بودن به سمت فیلمسازی جهتی یک طرفه است، گفت: من از نقد فیلم به سمت کار مستند و بعد داستانی آمدم به این دلیل که یک سری دغدغه شخصی داشتم که جز با کار داستانی نمی توانستم به آن ها بپردازم ولی وقتی از این پل عبور می کنید و از یک منتقد به یک فیلمساز تبدیل می شوید دیگر نمی توانید برگردید. می دانید فیلمسازان به لطف کسانی که قبول می کنند با آن ها کار کنند رشد می کنند و اصلا نمی دانید که چه زمانی لازم است با فلان بازیگر همکاری کنید و این فرصت چه زمانی پیش می آید، بنابراین چطور می توانید کار او را نقد کنید؟ من همچنان به نوشتن ادامه می دهم اما نه به شکل نقد بلکه جسته گریخته خواهم نوشت زیرا ممکن است هر آنچه درباره کسی بنویسید بعدا گریبان گیرتان گردد.

سانسور، مسئله بسیار حساسی است

شریدر در جواب به سوالی درباره مساله سانسور و این که چطور رابرت دنیرو درباره رییس جمهوری آمریکا به راحتی صحبت می کند اما حرف زدن درباره سینمای ایران ممکن است یک سینماگر را با سختی روبرو کند، گفت: منظورم در سطح دولت با دولت بود که نمی توان مساله همکاری با سینمای ایران را گفت اما بین هنرمندان مسئله ای برای همکاری نیست. مقوله سانسور مساله حساسی است و انواع مختلفی دارد. شما بدترین نوع آن را که نوع رسمی است تجربه می کنید اما سانسور دیگری مربوط به بازار است که شما می گویید این فیلم را اگر بسازم کسی نمی بیند، پس نمی سازم. یا دیگری خودسانسوری است مثلا فیلمی را نمی سازید زیرا ممکن است همسرتان از دیدنش روی پرده ناراحت گردد. آن نوع از سانسور که دردسرساز است این است که افرادی در یک اتاق تصمیماتی می گیرند که نمی دانید برای چه است! البته سانسور در دنیا رو به افزایش است و به طور کلی نیروهایی در کشورهای مختلف سعی در محدود کردن آزادی بیان دارند و این منحصر به خاورمیانه نیست. وقتی کلیسا و حکومت ترکیب می شوند معمولا چنین مسئله ای ایجاد می گردد.

شریدر در پاسخ به اینکه آیا شما فکر می کنید در سال های اخیر آکادمی اسکار بیشتر به فیلم های مستقل توجه می کند، گفت: من احترام زیادی برای اسکار و جایزه اسکار قائل نیستم و به نظرم این رقابت، شایسته سالاری نیست. درست است که امسال من نامزد بودم ولی واقعا نمی دانم اگر جایزه را می بردم از دست کسانی که قبولشان ندارم و جایزه ای که برایش ارزشی قائلی نیستم، چه احساسی داشتم. اسکار نوعی از اولویت بندی کاذب است و در این سال ها کمتر شاهد انتخاب درست بودیم و در اکثر مواقع مردم انتخاب های اسکار را فراموش می کنند.

در عصر حاضر خیلی نمی توان به آمریکایی بودن افتخار کرد

او ادامه داد: در مورد سینمای مستقل در بازار سینمای غرب بدین شکل است که هر سال حدود 10، 12 فیلم مستقل در سال عرضه می شوند یعنی هر ماه حدود یک فیلم ولی توجه داشته باشید این فیلم ها از بین 10 هزار تا 15 هزار فیلمی است که ساخته می شوند. برای همین جشنواره های بسیاری ساخته شده اند تا این فیلم ها کشف شوند ولی باید بدانید که اگر انتظار دارید بدون اینکه بودجه تبلیغاتی در نظر گرفته باشید فیلم موفقی بسازید، احتمال آن بسیار کم است. جمعیت رای دهندگان در حال تغییر است مثلا امسال فیلمی آلمانی کاندید دریافت جایزه فیلمبرداری شد اما جایی که 15هزار جمعیت رای دهنده داشته باشد همیشه نازل ترین ها انتخاب می شوند.

این کارگردان مطرح در ادامه در پاسخ به سوالی درباره دولت ترامپ و تحریم های جدیدی که علیه ایران وضع شده است گفت: در حال حاضر در دورانی قرار داریم که خیلی نمی توان به آمریکایی بودن افتخار کرد. من در گذشته و حتی در دوران جنگ ویتنام به آمریکایی بودنم افتخار می کردم اما اکنون نه. دولتی در آمریکا خواهان تغییر رژیم ایران و دستیابی به منافع نفتی شماست و از سویی هم شاید خواهان تغییراتی در شما باشد. این برنامه 100 سال گذشته است که می خواهد ایران جور دیگری باشد.

او در ادامه درباره تاثیر سینماگران در این شرایط گفت: تاثیری که یک هنرمند می گذارد قابل مقایسه با تاثیر بزرگ ماشین پروپاگاندا و حکومت ها نیست. ما کاری که از دستمان بربیاید را انجام می دهیم اما شرایط سخت و عذاب آور است.

فیلم ضدجنگ به هیچ عنوان نداریم

او در پاسخ به اینکه آیا به نظر شما یک فیلم جنگی خوب و منطبق بر واقعیت باید چه ویژگی هایی داشته باشد تا در مجامع بین المللی دیده گردد، شرح داد: من مطلبی که در مورد فیلم های جنگی گفتم مبتنی بر حرف هایی است که شنیدم که انواع و اقسام از فیلم های جنگی در ایران وجود دارد ولی در مورد فیلم جنگی بحث بسیار خوبی وجود دارد. ما به هیچ عنوان فیلم ضدجنگ به معنای واقعی نداریم چون شما هر فیلمی جنگی که بسازید به محض اینکه تصویری از آن بگذارید در واقع جنگ را باشکوه نشان داده اید. مانند فیلم نجات سرباز رایان که بسیار فیلم خوبی است ولی فیلم جنگی است. ولی من نمی دانم که چقدر ما می توانیم با دیدن فیلم های جنگی از آن تاثیر بگیریم.

شریدر در پاسخ به سوالی که هشتگ MeToo که جریان سینمای هالیوود را هم تحت تاثیر قرار داده است، گفت: سوال بسیار بزرگی به عنوان سوال آخر پرسیدید. باید عرض کنم که این اتفاقی که افتاده و موجی که ایجاد شده مانند پاندولی است که فعلا دارد می رود و بعد بازمی گردد. فعلا باید صبور باشیم و بعد قضاوت کنیم ولی مساله سوء استفاده از بانوان چیزی است که از ابتدای خلقت بشر وجود داشته است. این هشتگ، اتفاق خوبی است که باعث می گردد تعادل موجود را بهم بزند.

او در خاتمه گفت: قبل از اینکه به ایران بیایم در فیس بوکم یک پست گذاشتم و نوشتم که دارم به ایران می آییم. می خواستم هر روز مطلبی درباره تجربه حضورم در ایران منتشر کنم، ولی متوجه شدم نظرم هر روز در حال تغییر است بنابراین تصمیم گرفتم وقتی باز می گردم نظراتم را درباره این سفر بنویسم.